بیماری های روان تنی یا سایکوسوماتیک با علائم متفاوت و در سنین مختلفی ظاهر می‌شود. افراد دچار این اختلال اغلب به دنبال درمان‌های پزشکی هستند و از علل روانی بیماری‌شان بی اطلاع اند. به همین دلیل تشخیص بیماری های سایکوسوماتیک ممکن است مدت‌ها طول بکشد. پس اگر مدت‌هاست که درمانگرتان علارغم آزمایشات و تجویز داروهای مختلف نتوانسته وضعیت جسمانی تان را بهبود دهد، به احتمال زیاد دچار یکی از انواع بیماری های روان تنی شده‌اید. در ادامه علائم، علل و درمان این دست اختلالات را شرح داده‌ایم. برای دریافت مشاوره استرس کلیک کنید.

منبع: بیماری روان تنی

بیماری روان تنی

اختلالات روان تنی یا سایکوسوماتیک وضعیت روانی است که سبب ایجاد یک یا چند بیماری، درد و برخی دیگر از علائم جسمانی می‌شود. به عبارت دیگر عوامل روانی می‌توانند شرایط جسمانی متعددی برای اعضای بدن ایجاد کنند. عمدتا دستگاه تنفسی، دستگاه قلبی – عروقی، پوست و دستگاه معده – روده‌ای و اندام‌های حسی تحت تاثیر عملکرد ذهن و روان هستند.

طبق تحقیقات انجام شده محققان پی برده اند که ذهن و بدن هر دو یکدیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ پس احساسات منفی، اضطراب، نگرانی و فشارهای روانی نیز تاثیر منفی بر جسم، روان و عملکرد ما دارد.

تنیدگی روانی

تنیدگی حالت و وضعیتی است که سبب آشفتگی و کاهش کارکردهای روانشناختی و یا جسمانی بهنجار می‌شود. زمانی که فرد مورد حمله قرار می‌گیرد، اضطراب و نگرانی ناشی از آن با تحریک دستگاه سمپاتیک، بدن را برای پاسخ جنگ گریز آماده می‌کند. این پاسخ منجر به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، افزایش آهنگ تنفس، خشکی دهان و علائم دیگری می‌شود که فرد را برای مقابله با شرایط حمله آماده می‌کند، اما اگر فرد این اضطراب را هر روز و به مدت زیاد تجربه کند چه می‌شود؟ این فعل و انفعالات چه تاثیری بر روی بدن ما می‌گذارند؟

عوامل ایجاد کننده اختلال روان تنی

عوامل ایجاد کننده این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما به طور کلی پژوهشگران عوامل زیر را در بروز این اختلال تاثیر گذار دانسته اند.

• ژنتیک و عوامل ارثی
• استرس
• شرایط خانوادگی
• عوامل محیطی و محیطی که فرد درآن زندگی می کند.
• شخصیت فرد و نحوه ارزیابی رویداد های زندگی و پاسخ به آن ها.

علائم اختلالات روان تنی

علائم بیماری های روان تنی با توجه به ویژگی‌های فردی، سن، جنس و … در هر فرد متفاوت می‌باشد. مشخصه بارز این اختلالات درد است. دردی که واقعی باشد و عمدی و تمارض نباشد. تشدید این دردها معمولا با عوامل هیجانی در ارتباط هستند. برای تشخیص این اختلالات حتما باید به روانشناس مراجعه کرده تا وی با بررسی علائم، سوابق و سایر موارد فردی، محیطی و اجتماعی نوع اختلال را مشخص کند و مطابق با آن درمان مناسبی در پیش گیرد. این اختلال می‌تواند مشکلات ذیل را در پی داشه باشد.

• سردردهای میگرنی
• مشکلات گوارشی مانند زخم معده، ترش کردن معده، …
• فشار خون
• مشکلات پوستی
• مشکلات قاعدگی به خصوص قاعدگی دردناک
• خستگی مفرط
• سرگیجه
• کمر درد و گردن درد
• دیابت
• اختلالات خواب
• اختلالت تغذیه
• مشکلات تیروئید

انواع بیماری های روان تنی

• جسمانی سازی: این اختلالات با سابقه شکایت فیزیکی فراوان همراه است و معمولاً قبل از ۳۰ سالگی شروع شده و چندین سال تدوام می‌یابد و منجر به کاهش کارکرد اجتماعی، شغلی و سایر زمینه‌های مهم زندگی فرد می‌شود. این علائم ناشی از وضعیت طبی یا سوء مصرف الکل نمی‌باشد. این اختلال در زن‌ها شایع‌تر است و معمولاً شامل 4 نوع علامت درد است. به این معنی که سابقه درد در حداقل ۴ محل مانند سر، شکم، کمر، مفاصل، اندام‌ها و… می‌باشد. سردردهای مکرر و ناراحتی‌های گوارشی شایع‌تر است.
• اختلال درد: اختلال عمده درد طولانی و شدید است که توضیح طبی برای آن نمی‌توان یافت، درد معمولاً ناگهانی شروع شده و ظرف هفته‌ها و ماه‌ها شدت می‌یابد. به طور کلی مزمن، ناراحت کننده و ناتوان کننده است. مانند میگرن و سردردهای تنشی، کمردرد و … .
• اختلال تبدیلی: فردی که هیچ بیماری پزشکی ندارد اما علائم عصبی مانند تشنج را تجربه کرده که بر حرکات و حواس وی تأثیر می‌گذارد.
• خود بیمارپنداری یا هیپوکندریا: عارضه‌ای روانی است که با اشتغالات وسواسی فرد درباره وضعیت سلامتی خود ارتباط دارد. اعتقاد به بیمار بودن به طوری که ناتوان کننده باشد و فرد تفسیر غیرواقع بینانه‌ای از علائم بدن خود به عنوان نشانه‌ای از یک بیماری جدی دارد . اغلب این علائم، تغییرات طبیعی بدن، از جمله سرفه‌های گاه‌بی‌گاه، زخم و یا عرق کردن است. این اختلال در هر سنی می‌تواند شروع شود اما اغلب در اوایل بزرگسالی بروز پیدا می‌کند.

ایا اختلالات روان تنی در کودکان رخ می دهد؟

این اختلال در کودکان نیز می‌تواند بروز پیدا کند و سبب افت تحصیلی و کاهش عملکرد کودک در زندگی روزمره‌اش شود. این اختلال در کودکان عموما در سنین پیش از دبستان ظاهر شده، اما ممکن است بعد از این سنین ظاهر شود و تا نوجوانی ادامه پیدا کند.

استرس و اضطراب یکی از عوامل اصلی ابتلا کودکان به اختلالات روان تنی است. اگر کودک زندگی پر از استرس دارد و یا در خانواده‌اش متوجه آشفتگی و به هم ریختگی‌ها و مشکلات شود، احتمال بروز این اختلال در وی افزایش می‌یابد. همانطور که گفته شد محیطی که کودک در آن زندگی می‌کند؛ نقش مهمی در سلامت روان وی دارد. محیط زندگی کودک باید سبب احساس امنیت در او شود. همینطور پدر و مادر کودک باید حمایت و محبت کافی را برای فرزندشان فراهم کند.

ژنتیک و عوامل ارثی نیز می‌تواند از عوامل موثر در ابتلای کودک به اختلالات روان تنی باشد. همینطور اگر پدر و یا مادر سابقه اختلالات روانی مانند افسردگی یا دیگر اختلالات اضطرابی را داشته باشند، احتمال ابتلا به اختلالات روان تنی در کودک بالا می رود.

درمان بیماری های روان تنی

برای درمان می‌تواند از درمان‌های شناختی رفتاری، روان تحلیل گری، تکنیک‌هایی مانند آموزش آرام سازی، مراقبه، تکنیک مواجهه با عوامل استرس زا و دارو درمانی و یا ترکیبی از دارو درمانی و دیگر درمان‌ها استفاده کرد. یعنی برای درمان این اختلال اغلب از انواع درمان‌های مربوط به اضطراب استفاده می‌شود. مثلاً وقتی نقص فیزیکی بیمار برایش یادآوری می‌شود، در همان زمان درمانگر مانع از انجام هر کاری برای کاهش درد و ناراحتی (مثل چک کردن مداوم خود) می‌شود که نتیجه آن این است که افراد کمتر دچار اشتغال ذهنی به بدن خود و چک کردن آن می‌شوند.

رویکرد رفتاری شناختی برای شناسایی و تغییر افکار تحریف شده درباره خود بدن و روابط اجتماعی مفید است. همینطور کمک به بیمار برای بیان احساسات و خاطرات خود برای درک رابطه بین احساسات و علائم فیزیکی ضروری است و روانشناس شکایت جسمی بیمار را به دیده ابراز احساسات می‌نگرند تا شکایت طبی.

دارو درمانی

دارو درمانی در صورت لزوم و تشخیص توسط روانشناس بامعرفی وی به روانپزشک انجام می‌شود، همینطور برای تسکین دردها با تجویز پزشک از مسکن‌ها می‌توان استفاده کرد.

ممکن است داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی برای کاهش اضطراب فرد در صورت ضرورت تجویز شود. اما بیمار نباید از سایر درمان‌ها و تکنیک‌هایی که روانشناس برای درمان بیمار توصیه می‌کند، غافل شود. همینطور نباید سرخود دارویی را مصرف کرد؛ چون ممکن است بیمار دچار عوارض جانبی ناشی از آن شود و روند درمان را مختل کند.

عوامل موثر در جلوگیری و کنترل اختلالات سایکوسوماتیک

• ورزش کنید مخصوصا ورزش هایی مانند یوگا می‌توانند به شدت کمک کننده باشند.
• رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشید، رژیم غذایی مناسب در سلامتی و کاهش برخی از مشکلاتی که اختلالات روان تنی ایجاد می‌کنند موثر است.
• مصرف الکل و سیگار ممنوع است.
• خواب کافی داشته باشید.
• واقع بین بودن و رویکردهای حل مسئله و مواجهه صحیح با مشکلات و عوامل تنش زا را تمرین کنید.
• سعی در بهبود روابط اجتماعی و برقرای روابط سالم با افراد جامعه داشته باشید و از اطرافیان‌تان حمایت‌های عاطفی و… دریافت کنید.
• می‌توانید با مطالعه کتاب‌ها و مقالات آگاهی خود را بالاتر ببرید و به کنترل اضطراب در خود کمک کنید.

در نهایت در صورت مشاهده علائم این اختلالات و دیگر مشکلات بهترین راه کمک گرفتن از یک متخصص است و باید از خود درمانی پرهیز کرد. چرا که تنها یک متخصص می‌تواند تشخیص صحیح برای هر مراجع داشته باشد. مشاوران و روانشناسان با تجربه و علم دانش به روز خود بهترین تشخیص را برای هر مراجع می‌دهند و عوامل دخیل و ایجاد کننده و موثر در اختلال را پیدا کرده و در نهایت برای هر فرد شیوه درمانی موثر را یافته و به کنترل اختلال و درمان آن می‌پردازد.

برای دریافت مشاوره در زمینه اضطراب و استرس می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی آواژه تماس حاصل نمایید.

منبع: بیماری روان تنی